ΠΡΕΒΕΖΑ: Αναβίωσε και φέτος το έθιμο του «Καγκελάρη» στο χωριό Παπαδάτες

Ο χορός δεν συνοδεύεται από μουσικά όργανα, αλλά παίρνει τον ρυθμό από το τραγούδι

Με την ευχή να ξαναβρεθούν όλοι μαζί την επόμενη χρονιά και τον ήχο της καμπάνας να χτυπά χαρμόσυνα, οι κάτοικοι στο χωριό Παπαδάτες της Πρέβεζας συμμετείχαν όλοι μαζί - και φέτος - ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής στην αναβίωση του πλέον παραδοσιακού εθίμου της περιοχής, τον χορό «Καγκελάρη».

Χθες, Παρασκευή 6 το απόγευμα, αμέσως μετά τον Εσπερινό, συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο του Ιερού Ναού για την πατροπαράδοτη χορευτική συνάντηση.

Οι πολυάριθμοι χορευτές δένουν σφιχτά τα χέρια. Μπροστά στον κύκλο, οι ηλικιωμένοι με τις παραδοσιακές στολές - πρώτα οι άνδρες και μετά οι γυναίκες, ακολουθούν οι νεότεροι του χωριού και τα παιδιά. Ο χορός δεν συνοδεύεται από μουσικά όργανα, αλλά παίρνει τον ρυθμό από το τραγούδι. Ακούγονται λόγια που εξυμνούν την πίστη, την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο, που αναφέρονται στην εκκλησία, στην αγάπη, στην ξενιτιά, στην τοπική παράδοση, στον πόλεμο εναντίον των Τούρκων στη σκλαβωμένη Ελλάδα και την προσδοκία για την απελευθέρωση του γένους.

Όπως εξηγεί ένας ηλικιωμένος, αυτός ο χορός ήταν ένα πρόσχημα για να συναντηθούν οι σκλαβωμένοι κάτοικοι, χωρίς να τους υποψιαστούν οι Τούρκοι. Με τα λόγια του τραγουδιού, αντάλλασαν μηνύματα, μάθαιναν ειδήσεις και σχεδίαζαν τον αγώνα τους για τη λευτεριά. Τα χέρια είναι σφιχτά δεμένα, γιατί έτσι έδινε ό ένας στο άλλο θάρρος, ενώ το πάτημα, στο τελευταίο βήμα του χορού, είναι έντονο, καθώς συμβόλιζε τη θέληση για τη λευτεριά.

Χαρακτηριστικό είναι το τραγούδι που χόρεψαν για την έξοδο του Μεσολογγίου:

«Σάββατο μέρα διάβαινα από το Μεσολόγγι/ ήταν Σάββατο των Βαγιών Σαββάτο τ' Αη-Λαζάρου/ κι άκουσα αντρίκια κλάματα γυναίκεια μοιριολόγια/ Δεν κλαίνε για τον πόλεμο όπου θα σκοτωθούνε/ μον' κλαίν' που σώσαν το ψωμί και θα τους φάει η πείνα/ Στην Εκκλησιά μαζεύτηκαν όλοι καπεταναίοι/ Συμβούλιο εκάνανε το τι θ' αποφασίσουν/ κι απόφαση εβγάλανε την Έξοδο να κάνουν/ την Έξοδο σαν έκαναν θρήνος μεγάλος γίνηκε».

Όταν οι Σουλιώτες πολεμούσαν, αυτός ο χορός έδινε την ευκαιρία στους σκλαβωμένους να «συνομωτήσουν» και να κτυπήσουν τους Τούρκους από τα νώτα.

Ο Βασίλης Μπόκιας, ένας ηλικιωμένος χορευτής, με παραδοσιακή στολή, μιλάει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ με περηφάνια για ο έθιμο. «Οι ρίζες του χάνονται στο βάθος των αιώνων. Κάθε χρόνο αναβιώνει, δεν διεκόπη ποτέ. Άντεξε και σε δύσκολες εποχές. Συμβολίζει την ενότητα.

Με το τραγούδι περνάμε μηνύματα για την οικογένεια, την ξενιτιά, τη λευτεριά. Την εποχή της Τουρκοκρατίας πέρναγαν τα μηνύματα για απελευθέρωση» μας λέει και με το στίχο ενός τραγουδιού, μας δίνει το μήνυμα ότι, «πρέπει να στηριζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις»:

«Πήρε ο λύκος το παιδί από την πόδια της μάνας/ φίλοι πεζοί των κυνηγούν, τρακόσοι της καβάλας/ Κανένας δεν τον έπιασε/ Και η μάννα που είχε τον καημό που είχε καημό μεγάλο επήγε και τον έπιασε. Γλίτωσε το παιδί της». 

Στο προαύλιο του Ιερού Ναού, καθώς η ώρα περνάει, ο κύκλος μεγαλώνει και ο χορός γίνεται πολυπρόσωπος. Οι χορευτές είναι σφιχτοδεμένοι και στο σχηματισμό αυτό, οφείλεται και η ονομασία «Καγκελάρης».

Ο κύκλος μεγαλώνει, ανοίγει προκειμένου να χωρέσουν όλοι, ενώ «αγκαλιάζει» ολόκληρη την πλατεία του χωριού. Οι στίχοι των τραγουδιών μεταφέρονται ακέραιοι, από γενιά σε γενιά, τους τραγουδούν οι μισοί και τους επαναλαμβάνουν οι υπόλοιποι.

Όλα τα τραγούδια που ακούγονται χορεύονται με τον ίδιο βηματισμό, ενώ ορισμένες φορές οι δύο πρωτοχορευτές μπαίνουν στον κύκλο και κάνουν φιγούρες.

Την ώρα που ο ήλιος αρχίζει να χάνεται στον ορίζοντα, ο πρωτοχορευτής διπλώνει, κάνει γύρισμα και δημιουργείται και δεύτερος κύκλος. Λέγεται ότι πρόκειται για φιγούρα, η οποία επινοήθηκε επί Τουρκοκρατίας προκειμένου τα μηνύματα να δίνονται με μεγαλύτερη ευκολία και ασφάλεια, κάτω από τα βλέμματα των κατακτητών.

Το έθιμο συγκεντρώνει κάθε χρόνο πλήθος κόσμου στην περιοχή, ενώ μετά το τέλος του χορού γίνεται γλέντι στις ταβέρνες του χωριού.

Το χωριό Παπαδάτες βρίσκεται στον Δήμο Ζηρού της Πρέβεζας, στην περιοχή που ονομάζεται Μικρή Λάκκα Σουλίου. Τα σπίτια είναι αμφιθεατρικά κτισμένα στους πρόποδες του όρους Τόμαρος.

Πρόκειται για ένα όμορφο γραφικό χωριό, με μεγάλη πλατεία, στην οποία δεσπόζουν η προτομή του Κοσμά του Αιτωλού, ο οποίος δίδαξε στους Παπαδάτες, καθώς και ο παλαιός Μεταβυζαντινός Ναός Αγίας Τριάδος Φανερωμένης, που κατασκευάστηκε το 1743 και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο. Στο καθολικό του Ναού σώζονται σπάνιες αγιογραφίες και ξυλόγλυπτο τέμπλο.