ΠΡΕΒΕΖΑ: Ενδεικτικές απαντήσεις ΓΕΛ ΙΣΤΟΡΙΑ από την φιλόλογο Άννα Βοντίτσου

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ Α1                                                                                                                  Μονάδες 15

Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

α. «κλήριγκ»

β. Εθνικόν Κομιτάτον

γ. Οργανισμός (1914)

α. «κλήριγκ»: «Στο εξωτερικό εμπόριο…είχε και θετικά στοιχεία». (σελ. 54)

β. Εθνικόν Κομιτάτον: «Το Εθνικόν Κομιτάτον…αυτοκρατορία». (σελ. 77)

γ. Οργανισμός (1914): «Τον Ιούλιο του 1914…κλήρο». (σελ. 140-141)

ΘΕΜΑ Α2                                                                                                                  Μονάδες 10

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

α. Με το Σύνταγμα του 1844 δεν κατοχυρώθηκε το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι.

                                                                                                                                                Σωστό

β. Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης υποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης.                    Σωστό

γ. Στην Ελλάδα, αντίθετα από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν διαμορφώθηκαν ταξικά κόμματα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα.                                                                                         Σωστό

δ. Η Τράπεζα της Ελλάδος ιδρύθηκε με αφορμή αίτημα της ΕΑΠ.                                       Λάθος

ε. Το κίνημα στο Θέρισο υποστηρίχθηκε από την ελληνική κυβέρνηση.                               Λάθος

ΘΕΜΑ Β1                                                                                                                  Μονάδες 13

α. Να αναφέρετε ονομαστικά τα αντιβενιζελικά κόμματα. (μονάδες 3)

Αντιβενιζελικά ήταν τα εξής κόμματα: (α) Ραλλικό, (β) Εθνικό και (γ) Κόμμα Γ.Θεοτόκη.

β. Ποια ήταν τα κοινά χαρακτηριστικά τους; (μονάδες 10)

«Ως αντιβενιζελικά θεωρούνται…ήταν πιο διαλλακτικό». (σελ. 92)

ΘΕΜΑ Β2                                                                                                                  Μονάδες 12

α. Ποια ήταν τα στάδια οργάνωσης της Κρητικής Πολιτείας μέχρι και την έγκριση του Συντάγματός της; (μονάδες 10)

«Οι ξένοι ναύαρχοι…τέθηκε αμέσως σε εφαρμογή». (σελ. 206-207)

β. Ποια ήταν τα οικονομικά μέτρα που πήρε η Κρητική Πολιτεία; (μονάδες 2)

«Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας εργάστηκε με ζήλο και απέδωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα σημαντικό έργο. Τον τομέα της οικονομίας έκοψε κρητικό νόμισμα (την κρητική δραχμή) και ίδρυσε κριτική τράπεζα». (σελ. 208)

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ1                                                                                                                  Μονάδες 25

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται, να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

α. Ποιες προσδοκίες καλλιεργούσε η ιδέα της ανάπτυξης του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα; (μονάδες 10)

Στις μικρότερες και πιο καθυστερημένες οικονομικά χώρες, όπως ήταν η Ελλάδα, η απόκτηση σιδηροδρομικού δικτύου παρουσιάστηκε από πολύ νωρίς ως σημαντική προϋπόθεση για την είσοδό τους στο χώρο των ανεπτυγμένων κρατών. Στην Ελλάδα οι συζητήσεις για την κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου άρχισαν λίγα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της, ίσως το 1835. Οι προσδοκίες ήταν ότι το σιδηροδρομικό δίκτυο θα εξασφάλιζε τη μεταφορά πρώτων υλών ζωτικών για τη βιομηχανία και καταναλωτικών αγαθών προς τις τοπικές αγορές. Πιο συγκεκριμένα, ο Α.Ν.Βερναδάκης στο έργο του Περί του εν Ελλάδι εμπορίου αναφέρει ότι οι γεωργοί θα ωφελούνταν από την αύξηση της παραγωγής τους και τη συνακόλουθη αύξηση των κερδών τους με αποτέλεσμα να βελτιωθεί ο υλικός και ηθικός τους βίος. Επίσης, η ανταλλαγή των προϊόντων θα αύξανε την ποιότητα, την ποσότητα και το κέρδος. Ταυτόχρονα, θα αναπτυσσόταν και η βιομηχανία και τα χειρονακτικά επαγγέλματα που σχετίζονται με την μεταποίηση των γεωργικών προϊόντων σε βιομηχανικά. Επιπλέον, θα μειώνονταν οι εισαγωγές ομοειδών προϊόντων από το εξωτερικό, επειδή οι ανάγκες θα καλύπτονταν από την εγχώρια παραγωγή, κάτι που θα επέτρεπε το περίσσευμα των χρημάτων να χρησιμοποιηθεί για την προμήθεια νέων προϊόντων ξένων ή εγχώριων.

β. Ποια ήταν η επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα και ποιες δυσκολίες συνάντησε στην πραγματοποίησή της; (μονάδες 7)

Μέχρι τη δεκαετία του 1880 η μόνη σιδηροδρομική γραμμή που είχε κατασκευαστεί στην Ελλάδα ήταν αυτή που συνέδεε την Αθήνα με τον Πειραιά και είχε μήκος μόλις 9 χιλιομέτρων, αλλά κι αυτήν χρειάστηκε δώδεκα χρόνια και πολλές περιπέτειες για να κατασκευαστεί όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτει ο Γ. Δερτιλής στο έργο του Ιστορία του Ελληνικού κράστους. 1830-1920, όπου δηλώνεται ότι ολοκληρώθηκε το 1869. Όλες οι υπόλοιπες διακηρύξεις για σιδηρόδρομο και τα φιλόδοξα σχέδια παρέμειναν ανεφάρμοστα, καθώς η υλοποίησή τους συγκινούσε μόνο αμφίβολης αξιοπιστίας κερδοσκόπους.

Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ελλάδας ολοκληρώθηκε σε τρεις περίπου δεκαετίες από το 1880 και μετά. Οι ελληνικές κυβερνήσεις με πρωθυπουργό τον Τρικούπη κυρίως έκριναν ότι οι ελληνικές συγκοινωνιακές υποδομές έπρεπε ταχύτατα να προωθηθούν, ώστε να συνδεθεί η χώρα με τους διεθνείς άξονες. Η μεγάλη ώθηση δόθηκε στις πρώτες πρωθυπουργίες του Χαρίλαου Τρικούπη (1882-1892). Όπως φαίνεται και στον πίνακα που παραθέτει ο Γ.Δερτιλής, το 1883 το δίκτυο εκτεινόταν στα 22 χιλιόμετρα, το 1885 στα 222, το 1889 στα 640. Έτσι, στα 1892 το μήκος του σιδηροδρομικού δικτύου εκτεινόταν πλέον στα 900 χιλιόμετρα. Τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπισε το ελληνικό κράτος, δηλαδή η πτώχευση του 1893 και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος, επιβράδυναν την κατασκευή του έργου στη δεκαετία του 1890, οπότε προστέθηκαν μόνο 70 χιλιόμετρα, ώστε το 1897 να εκτείνεται στα 970 χιλιόμετρα. Στην πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα έγινε κάποια σημαντική επέκταση του δικτύου που είχε ως αποτέλεσμα το δίκτυο να εκτείνεται στα 1.132 χιλιόμετρα το 1903 και στα 1.335 χιλιόμετρα το 1904, ενώ η επέκταση μειώνεται  στα 1.372 χιλιόμετρα το 1907. Το δίκτυο ολοκληρώθηκε μόλις το 1909.

Η πραγματοποίηση αντιμετώπισε δυσκολίες. Η πιο σημαντική ήταν ότι το κράτος ανέλαβε το μεγαλύτερο μέρος του κόστους του έργου και επωμίστηκε το μεγαλύτερο μέρος του δανεισμού που έγινε κυρίως από ξένα πιστωτικά ιδρύματα. Οι ιδιώτες συμμετείχαν σε μικρότερο ποσοστό (περίπου 30%) σε ένα έργο του οποίου η αποδοτικότητα ήταν πολύ αμφίβολη. Τέλος, τα έσοδα από τη δραστηριότητα του σιδηροδρομικού δικτύου δεν ήταν αρκετά για την πραγματοποίηση περαιτέρω επενδύσεων σ’ αυτό.

γ. Σε ποιο βαθμό εκπληρώθηκαν οι αναπτυξιακές προσδοκίες που γέννησε η κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα; (μονάδες 8)

Είναι αναμφίβολο ότι το σιδηροδρομικό δίκτυο πρόσφερε πολλά σε μία χώρα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ αξιόπιστο χερσαίο συγκοινωνιακό δίκτυο. Δεν κατόρθωσε όμως να φέρει την ανάπτυξη και την εκβιομηχάνιση στις περιοχές όπου έφτασε. Η διακίνηση μάλιστα αγροτικών προϊόντων παρουσίασε σημαντική υστέρηση στα έσοδα σε σχέση με τους αισιόδοξους υπολογισμού που οδήγησαν στη δημιουργία του σιδηροδρομικού δικτύου. Όπως αναφέρει ο Γ.Δερτιλής, το μήκος του δικτύου δείχνει ότι δεν έγινε μια σημαντική επένδυση που θα επηρέαζε την γενικότερη οικονομική δραστηριότητα στη χώρα. Επιπλέον, ακόμη κι αν οι επενδύσεις ήταν μεγάλες, δεν θα ήταν αποτελεσματικές, επειδή έλειπαν οι βιομηχανικοί κατασκευαστές δικτύου και τροχαίου υλικού και οι απαραίτητες πρώτες ύλες, όπως το σίδερο και το κάρβουνο. Άλλωστε, το δίκτυο δεν διέθετε τον ίδιο πλάτος γραμμών σε όλη του την έκταση. Αυτό υποδηλώνει ότι το δίκτυο κατασκευάστηκε, ώστε να εξυπηρετεί κυρίως τοπικές ανάγκες ανάγκες, όπως η επικοινωνία της ενδοχώρας με τα παράλια, και ότι έλειπε η φιλοδοξία για την ένωση της χώρας με τα διεθνή σιδηροδρομικά δίκτυα. Τέλος, ήταν σημαντικός ο ανταγωνισμός από τη ναυτιλία, ιδίως στις συνθήκες οξύτατης οικονομικής κρίσης οι οποίες προκάλεσαν τη μείωση των τιμών στην αγορά των ναυτικών μεταφορών, κάνοντας ασύμφορη τη χρήση του σιδηροδρομικού δικτύου. Συμπερασματικά, δεν κατόρθωσε να εκπληρώσει όσες αναπτυξιακές προσδοκίες στηρίχτηκαν πάνω του.

ΘΕΜΑ Δ1                                                                                                                   Μονάδες 25

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από:

α. Το κείμενο Α, να αναφερθείτε στο ζήτημα της παραχώρησης κλήρων στους πρόσφυγες-αγρότες μετά το 1923. (μονάδες 10)

Σύμφωνα με τις ιστορικές γνώσεις και τις πληροφορίες από την έκθεση της Κοινωνίας των Εθνών Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, η ΕΑΠ, που ιδρύθηκε το 1923, ανέλαβε την αγροτική αποκατάσταση. Απέβλεπε στη δημιουργία μικρών αγροτικών ιδιοκτησιών, ώστε κάθε οικογένεια να εξασφαλίζει τα προς το ζην και τα μέσα να εξοφλήσει τα χρέη της. Η εγκατάσταση των προσφύγων έγινε σε εγκαταλελειμμένα χωριά, σε νέους συνοικισμούς προσαρτημένους σε χωριά και σε νέους, αμιγώς προσφυγικούς, συνοικισμούς. Όταν έφτανε η ομάδα των προσφύγων στον τόπο προορισμού, γινόταν η παραλαβή της γης, χωρίς τοπογράφηση και με χάραξη των συνόρων κατά προσέγγιση. Ο παραχωρούμενος κλήρος εξαρτιόταν από τη συνολική έκταση προς διανομή και ποίκιλε ανάλογα με το μέγεθος της οικογένειας των προσφύγων. Ως βάση ήταν η τετραμελής οικογένεια και για κάθε επιπλέον μέλος προσθέτονταν το 1/5 της διανομής. Επίσης, λαμβανόταν υπόψη η ποιότητα του εδάφους, το είδος της καλλιέργειας, η δυνατότητα άρδευσης, η υπάρχουσα υποδομή και η απόσταση από αστικό κέντρο. Ο κλήρος δεν αποτελούσε ενιαία έκταση, αλλά τεμάχια αγρών που βρίσκονταν σε διαφορετικές τοποθεσίες. Στην αρχή η διανομή από τις υπηρεσίες εποικισμού ήταν προσωρινή. Θα γινόταν οριστική μετά την κτηματογράφηση από την τοπογραφική υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας. Εκτός από τη γη παραχωρούνταν στέγη, εργαλεία, σπόροι, λιπάσματα και ζώα. Την αξία του παραχωρούμενου κλήρου θα πλήρωναν οι πρόσφυγες με δόσεις και ο τίτλος που δινόταν στους κληρούχους ήταν τίτλος απλής κατοχής. Θα γινόταν τίτλος πλήρους κυριότητας αργότερα, μετά την αποπληρωμή του χρέους.

β. Τα κείμενα Β και Γ, να απαντήσετε στην εξής ερώτηση: Με ποιους τρόπους ωφελήθηκε η αγροτική οικονομία από την εγκατάσταση των προσφύγων; (μονάδες 15)

Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάσταχτο φορτίο για την ελληνική οικονομία. Μεσοπρόθεσμα όμως αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων. Όσον αφορά την αγροτική οικονομία, κατ’ αρχήν αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε. Σε μία δεκαετία (1922-2931) οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν κατά 50%. Αυτό έγινε εφικτό, επειδή το κράτος αναγκάστηκε να επιταχύνει τη διαδικασία της απαλλοτρίωσης των τσιφλικιών και να προχωρήσει σε αναδιανομή της γης, όπως αναφέρει ο Κ.Κατσάπης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει η όψη της υπαίθρου και στα 1936 η καλλιεργούμενες εκτάσεις να διπλασιαστούν, ενώ οι βόρειες επαρχίες του κράτους έπαψαν να θυμίζουν τα έρημα τοπία του 1923. Επίσης, η γεωργική παραγωγή διπλασιάστηκε και εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά. Αυτό οφείλεται στο ότι το 76% των προσφύγων ασχολήθηκε με την καλλιέργεια των δημητριακών και κυρίως του σιταριού, επειδή αυτό μπορούσε να αναπτυχθεί σχεδόν σε κάθε είδος εδάφους και σε σύντομο χρονικό διάστημα να αποδώσει κέρδη και να εξασφαλίσει την επιβίωση των προσφύγων σε αντίθεση με τις άλλες καλλιέργειες που καθυστερούσαν να επιφέρουν καρπούς, όπως τονίζει ο Η.Morgenthau. Ακόμη, εισήχθησαν νέες καλλιέργειες ή επεκτάθηκαν οι παλιές, όπως ο καπνός, το βαμβάκι και η σταφίδα. Ο H.Morgenthau αναφέρει ότι το 14% των προσφύγων στράφηκε στην καλλιέργεια του καπνού, ιδίως όπου οι συνθήκες εδάφους, κλίματος και έκθεσης το επέτρεπαν, επειδή ο καπνός και αναπτυσσόταν γρήγορα, μπορούσε να πωληθεί αμέσως και να αποφέρει χρήματα στον καλλιεργητή και είχε υψηλή απόδοση ανά στρέμμα. Επίσης, παρατηρεί ότι το 3% καλλιεργούν σταφύλια και το 2% ασχολήθηκε με τη δενδροκομία και συγκεκριμένα με τα οπωροφόρα δέντρα. Το τελευταίο 5% των προσφύγων ασχολήθηκε με διάφορες αγροτικές ασχολίες, όπως η μεταφορά των αγροτικών προϊόντων και με επαγγέλματα συναφή με τη γεωργία (πχ. σιδηρουργός, μυλωνάς). Τέλος, οι πρόσφυγες εφάρμοσαν την αμειψισπορά και την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν τον θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας. Η έλλειψη γεωργικών εκτάσεων προς διανομή στους πρόσφυγες υποχρέωσε το κράτος να αναλάβει την κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως στη Μακεδονία, κι έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Κατά τον Κ.Κατσάπη τα έργα υποδομής βελτίωσαν τις συνθήκες διαβίωσης στους προσφυγικούς οικισμούς και δημιούργησαν τους κατάλληλους όρους για την ουσιαστική ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής.

ΑΝΝΑ ΒΟΝΤΙΤΣΟΥ

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ