ΠΡΕΒΕΖΑ: Άγνωστο πορτραίτο του αγωνιστή του 1821 Αλεξάκη Βλαχόπουλου

Έχουμε την χαρά και την τιμή να παρουσιάσουμε στο κοινό της Πρέβεζας μια σπάνια απεικόνιση του γεννημένου (το 1780 ή 1787) στη Νικόπολη Πρέβεζας αγωνιστή του 1821 Αλεξίου ή Αλεξάκη Βλαχόπουλου, που αποτελεί άλλον ένα συνδετικό κρίκο της περιοχής μας με την Ελληνική Επανάσταση.

Το πορτραίτο ανήκει στην ιδιωτική συλλογή του κ. Παύλου Προσαλέντη ο οποίος και το πρωτοδημοσίευσε, εκφράζοντας παράλληλα και την πρόθεσή του να συναινέσει σε πιθανή πρόταση έκθεσης του πίνακα στο πλαίσιο δράσεων που θα πραγματοποιηθούν για τον εορτασμό της Ελληνικής Επανάστασης, με την προϋπόθεση βέβαια να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την ασφαλή μεταφορά και έκθεσή του.

Χάρη στην κοινή κερκυραϊκή μας καταγωγή και σε καλούς κοινούς φίλους, εγκαινιάστηκε μια επικοινωνία με τον κ. Προσαλέντη. Του εκφράζουμε λοιπόν και δημόσια τις βαθύτερες ευχαριστίες μας για την ευγενική παραχώρηση ψηφιακού αντιγράφου του πορτραίτου αλλά και για την προθυμία του να διαθέσει τον πίνακα ώστε να εκτεθεί. Παράλληλα, με το παρόν δημοσίευμα απευθύνουμε με τη σειρά μας δημόσια πρόταση στους φορείς της Πρέβεζας να αναλάβουν τη σχετική πρωτοβουλία ώστε ο πίνακας να εκτεθεί στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων της πόλης.

Ο Αλεξάκης Βλαχόπουλος υπήρξε γόνος της οικογένειας κλεφταρματολών Συκά ή Βλαχόπουλων. Είχε δύο ακόμα αδέρφια, τον Κωνσταντίνο και τον Δημήτριο. Σπούδασαν στα Γιάννενα και τέθηκαν στην υπηρεσία του Αλή πασά ενώ αργότερα εντάχθηκαν στα ελληνικά στρατιωτικά σώματα των Άγγλων που κατείχαν τα Επτάνησα. Το 1816 επέστρεψαν στην Ήπειρο και στην υπηρεσία του Αλή πασά. Μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και δραστηριοποιήθηκαν στην ανάπτυξη του δικτύου της στην Πρέβεζα. Δύο φορές προδόθηκε η συμμετοχή του Αλεξάκη Βλαχόπουλου στην Εταιρεία, μια ενώπιον του Αλή πασά και μία στην Κωνσταντινούπολη.

Όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση οι Βλαχόπουλοι βρίσκονταν στην Αιτωλοακαρνανία και έλαβαν ενεργή συμμετοχή στον Αγώνα (παρόλο που μέλη της οικογένειας του Αλεξάκη κρατούντο όμηροι στην Πρέβεζα) και είχαν καθοριστική συμμετοχή στην κατάληψη του Βραχωρίου (Αγρινίου) και του Ζαπαντίου (σήμερα: Μεγάλη Χώρα). Οι επιφανείς Οθωμανοί όμηροι από την κατάληψη του Αγρινίου χρησιμοποιήθηκαν για να ανταλλαγούν με Έλληνες αιχμαλώτους, ανάμεσά τους και την οικογένεια του Βλαχόπουλου. 

Η δράση του Αλεξάκη και των αδελφών του, κυρίως του Κωνσταντίνου, κατά την επανάσταση αλλά και η μετέπειτα πορεία τους, δεν χωράνε σε ένα τόσο σύντομο άρθρο. Για τον Κωνσταντίνο υπάρχει μια αρκετά λεπτομερής μονογραφία. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τον Αλεξάκη. Ευελπιστούμε ότι κάποιος ερευνητής θα αναλάβει το έργο της βιογράφησής του. Εδώ θα αναφέρουμε μόνο ότι κατά τη διάρκεια της επανάστασης έλαβε υψηλά στρατιωτικά και πολιτικά αξιώματα, καθώς υπηρέτησε τον ένοπλο αγώνα αρχικά ως χιλιάρχος και μετά ως στρατηγός ενώ διατέλεσε Υπουργός Στρατιωτικών επί Καποδίστρια και αργότερα επί Όθωνα.

Εμείς προς το παρόν θα επικεντρωθούμε στο άγνωστο πορτραίτο του. Αξίζει να αναφερθούμε σύντομα στην ιστορία του. Ο Αλεξάκης Βλαχόπουλος και η σύζυγός του Αναστασία είχαν τουλάχιστον τρία παιδιά, ένα αγόρι (κατά μια πληροφορία ονομαζόταν Παρνασσός) και δύο κορίτσια, την Κασσάνδρα και την Ευφροσύνη. Η πρώτη παντρεύτηκε τον Νικόλαο Μιαούλη, εγγονό του Ανδρέα, ενώ η Ευφροσύνη, τον Κεφαλλονίτη Παναγή Βαλσαμάκη. Η κόρη της Ευφροσύνης Μαρία παντρεύτηκε τον κερκυραίο ζωγράφο Αιμίλιο Προσαλέντη, πρόγονο του κ. Παύλου Προσαλέντη στην συλλογή του οποίου ανήκει ο πίνακας. Σύμφωνα με την οικογενειακή παράδοση, δημιουργός του πίνακα είναι ο βαυαρός Peter von Hess.

Στον πίνακα ο Βλαχόπουλος φέρει στολή η οποία παραπέμπει είτε στην προγενέστερη στρατιωτική του καριέρα είτε στη συμμετοχή του στη Διοίκηση του Ελληνικού Κράτους. Στη στολή διακρίνονται και τα παράσημα του Ανώτερου Ταξιάρχη του Σωτήρος και το αργυρό Αριστείο του Αγώνα. Επιπλέον, ο αγωνιστής απεικονίζεται σε νεαρότερη ηλικία σε σύγκριση με πορτραίτο του που εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (κτίριο Παλαιάς Βουλής) το οποίο είναι ευρύτερα γνωστό καθώς έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορες εκδόσεις και κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Συμπτωματικά, το γνωστό αυτό πορτραίτο, αν και φέρεται ως ανυπόγραφο, είναι έργο Προσαλέντη (του Σπυρίδωνος, πατέρα του Αιμίλιου) και αρχικά είχε τοποθετηθεί στο Υπουργείο Στρατιωτικών το 1883. Εφόσον ο Βλαχόπουλος είχε αποβιώσει ήδη από το 1865, πρέπει να υποθέσουμε ότι ο καλλιτέχνης ζωγράφισε τον πίνακα έχοντας ενώπιόν του κάποια φωτογραφία του αγωνιστή. Ενδεικτικά αναφέρουμε την ύπαρξη φωτογραφίας του με φουστανέλα ως υπασπιστή του βασιλέως Γεωργίου του Α΄. Με αντίστοιχη ενδυμασία απεικονίζεται στο πορτραίτο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (διακρίνεται μόνο το χρυσοποίκιλτο γιλέκο του).

Το 1930 ο Αιτωλοακαρνάνας νομικός και συγγραφέας Μιλτιάδης Μάλαινος (με το ψευδώνυμο Βλάσης Ρούμελης) δημοσίευσε σειρά άρθρων στην εφημερίδα «Το Φως του Αγρινίου» με τίτλο «Το Αγρίνιον και οι καπεταναίοι του», παραθέτοντας πληθώρα αδημοσίευτων εγγράφων για τον Αλεξάκη Βλαχόπουλο αλλά και παραπλήσιο πίνακα με αυτόν που παρουσιάζουμε σήμερα, με εμφανείς όμως διαφορές μεταξύ τους, γεγονός που υποδεικνύει ότι είχε φιλοτεχνηθεί τουλάχιστον άλλος ένας πίνακας. Δυστυχώς ο συγγραφέας δεν δίνει κάποια περαιτέρω πληροφορία, δεν αποκλείεται πάντως ο πίνακας αυτός να ανήκε σε κάποιον άλλο απόγονο του αγωνιστή, είτε τον γιό του, είτε την κόρη του Κασσάνδρα. Άλλωστε, το 1883 διαπιστώνουμε ότι οι δύο κόρες του Βλαχόπουλου δωρίζουν αντικείμενά του πατέρα τους στο Μουσείο της Σχολής Ευελπίδων, γεγονός που υποδεικνύει ότι τα οικογενειακά κειμήλια είχαν μοιραστεί μεταξύ των παιδιών του. Τα αντικείμενα αυτά ήταν α) το όπλο του Βλαχόπουλου, β) ένα επάργυρο ρόπαλο, που άνηκε άλλοτε στον Αλή Πασά και γ) μια τουρκική σημαία, λάφυρο από την κατάληψη του Αγρινίου. Αναζητήσαμε αυτά τα αντικείμενα αλλά διαπιστώσαμε ότι δυστυχώς δεν σώζονται πλέον στο Μουσείο. Προφανώς χάθηκαν κατά τα Δεκεμβριανά, καθώς τότε το Μουσείο της Σχολή Ευελπίδων υπέστη εκτεταμένες καταστροφές.  

Με αφορμή τα όσα εκθέσαμε παραπάνω αλλά και τους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης αναρωτιόμαστε αν σώζονται στην Πρέβεζα αντίστοιχα κειμήλια από εκείνη την εποχή. Είναι μια ευκαιρία τα κειμήλια αυτά να αναδειχτούν.

 

Σπύρος Σκλαβενίτης

Δρ. Ιστορίας, αρχειονόμος, προϊστάμενος ΓΑΚ Πρέβεζας