ΠΡΕΒΕΖΑ: Οι επιστήμονες μελετούν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στις θάλασσες (Δρ. Ευδοξία Σχισμένου)

Η Δρ. Ευδοξία Σχισμένου

Τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής και της αλιείας στα μικρά πελαγικά ψάρια μελετούν οι επιστήμονες του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών.

Αναλυτικά, το έργο “ Επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής και της αλιείας στα μικρά πελαγικά ψάρια: δυναμικά βιοφυσικά μοντέλα στην υπηρεσία της οικοσυστημικής διαχείρισης της αλιείας (CLIMAFISH)”, χρηματοδοτείται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας (Γ.Γ.Ε.Κ.) και από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της Δράσης “1η Προκήρυξη ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών”.

Η διάρκεια του Έργου είναι 32 μήνες ( 13/07/2018 – 12/03/2021) με Φορέα Υποδοχής (ΦΥ) του έργου το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και με Επιστημονική Υπεύθυνη Μεταδιδάκτορα την Δρ. Ευδοξία Σχισμένου.

Στο έργο αναπτύχθηκε ένα βιοφυσικό μοντέλο που περιγράφει τον κύκλο ζωής των κύριων πελαγικών πόρων (γαύρου και σαρδέλας) στο Βόρειο Αιγαίο και χρησιμοποιήθηκε σε προσομοιώσεις για τη διερεύνηση των επιπτώσεων που μπορεί να έχει η κλιματική αλλαγή και η αλιεία στους πληθυσμούς των δύο μικρών πελαγικών ψαριών που αποτελούν > 30% των αλιευμάτων στην Ελλάδα.

Τα δύο αυτά είδη έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί εκτός από την οικονομική τους σημασία, συνυπάρχουν στα ίδια περίπου ενδιαιτήματα, είναι ευαίσθητα στις περιβαλλοντικές αλλαγές και παρουσιάζουν έντονες πληθυσμιακές διακυμάνσεις. Αναπαράγονται αντίθετες εποχές: ο γαύρος το καλοκαίρι και η σαρδέλα τον χειμώνα, και ακολουθούν δύο διαφορετικές στρατηγικές για την αναπαραγωγή. Η σαρδέλα αποθηκεύει ενέργεια με τη μορφή λίπους που τη χρησιμοποιεί για την αναπαραγωγή τον χειμώνα. Αντίθετα ο γαύρος στηρίζει την ενέργεια της αναπαραγωγής του στην άμεσα διαθέσιμη τροφή που υπάρχει στη θάλασσα κατά την περίοδο αναπαραγωγής του.

Το μοντέλο που αναπτύχθηκε χρησιμοποιήθηκε σε προσομοιώσεις προκειμένου να αναγνωριστούν κλιματικά αίτια διακύμανσης των πληθυσμών και εναλλαγών γαύρου/σαρδέλας. Έγιναν επίσης προσομοιώσεις εναλλακτικών διαχειριστικών επιλογών για την αλιεία γαύρου & σαρδέλας στο Βόρειο Αιγαίο (π.χ., κλειστές περιοχές/εποχές) στα πλαίσια της αειφόρου εκμετάλλευσης των αποθεμάτων.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του έργου:

Μελετήθηκε η εποχιακή διακύμανση στην κατανομή της ενέργειας στην αύξηση και στην αναπαραγωγή γαύρου και σαρδέλας στο Βόρειο Αιγαίο για ένα χρόνο.

Μέσα από προσομοιώσεις του μοντέλου αναδείχτηκε ο ανταγωνισμός των δύο ειδών για τη περιορισμένη διαθέσιμη τροφή καθώς και η πληθυσμιακή κυριαρχία του γαύρου έναντι της σαρδέλας στην περιοχή.

Πειράματα προσομοίωσης κλιματικών σεναρίων έδειξαν ότι σε ενδεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας ο ανταγωνισμός των δύο ειδών ευνοεί τη σαρδέλα, πιθανώς λόγω των πιο δυσμενών συνθηκών που θα αντιμετωπίζει ο γαύρος το καλοκαίρι (μεγαλύτερη αύξηση θερμοκρασίας και μείωση διαθέσιμης τροφής), κατά την κρίσιμη αναπαραγωγική περίοδο σε σχέση με τις συνθήκες που θα αντιμετωπίζει η σαρδέλα το χειμώνα (μικρότερη αύξηση θερμοκρασίας και μείωση διαθέσιμης τροφής), την περίοδο αναπαραγωγής της.

Τέλος, η δοκιμή εναλλακτικών διαχειριστικών σεναρίων έδειξαν ότι η καταλληλότερη κλειστή περίοδος αλιείας ταυτίζεται με την περίοδο εισαγωγής νεαρών ψαριών στον πληθυσμό των ενήλικων ψαριών και επομένως είναι διαφορετική για κάθε είδος (άνοιξη για το γαύρο, φθινόπωρο για τη σαρδέλα), ενώ όσον αφορά στα διαφορετικά σενάρια κλειστών περιοχών αλιείας ευνοούνται οι πληθυσμοί και των δύο ειδών.

Το έργο προσφέρει νέα, καινοτόμα εργαλεία για την οικοσυστημική διαχείριση της αλιείας συμβάλλοντας στην:

• ανάπτυξη καινοτόμων, δυναμικών βιοφυσικών εργαλείων μοντελοποίησης που είναι απαραίτητα για την οικοσυστημική διαχείριση σημαντικών αλιευτικών πόρων
• προώθηση της γνώσης σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των εναλλακτικών επιλογών διαχείρισης μέσω της ανάπτυξης και της αξιολόγησης διαφορετικών κλιματικών και αλιευτικών σεναρίων
• ενίσχυση του ρόλου των οικοσυστημικών μοντέλων ως εργαλείων πρόβλεψης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα εκμεταλλευόμενα αποθέματα μέσω δημιουργίας προσομοιώσεων στο μέλλον των μικρών πελαγικών ψαριών

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο μπορεί κανείς να ανατρέξει στην ιστοσελίδα του, στο διαδικτυακό τόπο: climafish.hcmr.gr

Δρ. Ευδοξία Σχισμένου

Βιολόγος

Η Δρ. Ευδοξία Σχισμένου είναι βιολόγος και είναι επιστημονική συνεργάτιδα στο Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων (ΙΘΑΒΙΠΕΥ) του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

Έλαβε το διδακτορικό της το 2012 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ. Η διατριβή της επικεντρώθηκε σε προηγμένες προσεγγίσεις στη βιολογία και την οικολογία της αναπαραγωγής και της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού γαύρου. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στην Οικολογία, Διαχείριση και Προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος και Πτυχίου Βιολογίας, από το Πανεπιστήμιο Πατρών. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την αλιευτική βιολογία και οικολογία, την αύξηση και αναπαραγωγή των μικρών πελαγικών ψαριών, την αναπαραγωγική οικολογία και τις χωρικές κατανομές των μικρών πελαγικών ψαριών και τις περιβαλλοντικές επιδράσεις. Έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 12 εθνικά και διεθνή προγράμματα. Έχει συμμετάσχει στη συγγραφή σε 11 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, 1 κεφάλαιο βιβλίου, καθώς και πάνω από 20 άλλες δημοσιεύσεις.

Εκπαίδευση

• PhD: 2012, Τμήμα Βιολογίας, Σχολή Θετικών Επιστημών και Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ελλάδα σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, http://www.uoc.gr, http://www.hcmr.gr. Διδακτορικοί Υπεύθυνοι: Αναπληρωτής Καθηγητής Δρ. Μιχαήλ Παυλίδης, Πρόεδρος Αναλυτής Δρ. Στυλιανός Σωμαράκης. Τίτλος της Διατριβής: Σύγχρονες προσεγγίσεις στη βιολογία και στην οικολογία της αναπαραγωγής και της ανάπτυξης του γαύρου (Encraulis encrasicolus) στο Βόρειο Αιγαίο
• Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: 2005, MSc στην Οικολογία, Διαχείριση & Προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος, Τμήμα Βιολογίας, Σχολή Φυσικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πατρών, http://www.upatras.gr. MSc Επιβλέπων: Λέκτορας Δρ. Στυλιανός Σωμαράκης. Τίτλος της διατριβής: Ημερήσια παραγωγή αυγών και αναπαραγωγή του ευρωπαϊκού γαύρου, Engraulis encrasicolus L. 1758 στο βορειοανατολικό Αιγαίο
• B.Sc .: 2003, Πτυχίο Βιολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Σχολή Φυσικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πατρών, Ελλάδα, http://www.upatras.gr