Η «Βαρκαρόλα» της Πάργας (Μια ιστορική προσέγγιση)

Γράφει ο Βαγγέλης Τσιρώνης Φιλόλογος-Συγγραφέας.

Η λέξη «βαρκαρόλα» προέρχεται από την ιταλική λέξη barka (= βάρκα) και σημαίνει «τραγούδι της βάρκας». Αντίστοιχη ελληνική είναι η λέξη «λεμβωδία» (ωδή της λέμβου).

Τα τελευταία χρόνια, την ημέρα του 15Αύγουστου, αναβιώνει το ιστορικό γεγονός της επιστροφής των Παργινών στην πατρίδα τους. Επιστέφουν από τα απέναντι νησιά Παξούς και Κέρκυρα (κυρίως) όπου είχαν αυτοεξοριστεί στις 15 Απριλίου 1819, ανήμερα της Μεγάλης Παρασκευής, για να αποφύγουν την οθωμανική δουλεία. Την ημέρα εκείνη ο πανούργος Αλή Πασάς ήρθε σε άθλια συμφωνία με τον Άγγλο Αρμοστή (Διοικητή) Τόμας Μέτλαντ και αγόρασε την υπό καθεστώς ημιαυτονομίας Πάργα έναντι 150.000 λιρών. Η κυρίαρχη τότε στα Επτάνησα μεγάλη Αγγλική Αυτοκρατορία, εξυπηρέτησε, φυσικά, τα δικά της ανταγωνιστικά συμφέροντα έναντι των άλλων αυτοκρατοριών Γαλλίας και Ρωσίας.

Μετά την κατάκτηση της Άρτας (1796), της Χιμάρας (1798), της Βόνιτσας (1798) και της Πρέβεζας (1798) -είναι πασίγνωστος ο ολέθριος «χαλασμός της Πρέβεζας»- ο Τεπελενλής δεν ησύχαζε μέρα και νύχτα αν δεν έκανε δική του και την Πάργα. Την πλούσια και σαγηνευτική Πάργα, η εξαιρετική στρατηγική θέση της οποίας την καθιστούσε «Μήλο της Έριδας» στους πολλούς μνηστήρες της. Όμως πώς να την κατακτούσε, αφού οι Παργινοί πατριώτες και υπέροχοι μαχητές ποτέ δεν κατέθεσαν τα όπλα. Με τη βοήθεια των φίλων και συμμάχων τους Σουλιωτών, έδωσαν για πολλά χρόνια μεγάλους, κοινούς και νικηφόρους αμυντικούς αγώνες εναντίον των φουσάτων του ίδιου του Αλή καθώς και των συμμάχων του Τουρκαλβανών αγαδομπέηδων του Μαργαριτίου και των άλλων γειτονικών περιοχών με τα πολυάριθμα στρατεύματά τους. Αλλά και αφού έπεσε το ηρωικό Σούλι (1803) συνέχισαν μόνοι τους τους αγώνες και τις θυσίες για την ελευθερία. Ο λαός της Πάργας δεν υπέκυψε ούτε στους ανηλεείς βομβαρδισμούς που δέχονταν από το κοντινό μεγαλοπρεπές κάστρο της Ανθούσας, το οποίο είχε χτίσει για το σκοπό αυτό ο πολυμήχανος γιος της Χάμκως. Έτσι η πολύφερνη νύμφη του Ιονίου έμενε αυτόνομη και περήφανη. Μέχρι τις 15 Απριλίου του 1819.   

Φεύγοντας οι κάτοικοι από τα αγαπημένο τους τόπο, πήραν μαζί τους τα ιερά κειμήλια και το πιο πολύτιμο απ’ όλα: τα οστά των προγόνων τους! Πριν το ολόπικρο φευγιό τους -ήταν και Μεγάλη Παρασκευή!- ζήτησαν από τους Άγγλους να μη παραδώσουν τα κλειδιά της πόλης στους απεσταλμένους του Βεζίρη μέχρι να ξεθάψουν τους αγαπημένους τους νεκρούς και να πάρουν μαζί τα οστά ή την τέφρα τους. Για να μη νιώσουν την Οθωμανική δουλεία ούτε οι νεκροί! Ιδού ένα απόσπασμα της τραγικής εκείνης στιγμής όπως μας την διασώζει ο συγγραφέας του Σουλίου και της Πάργας Χριστόφορος Περραιβός: «Απάντησις των Παργίων (στον Άγγλο αρμοστή - διοικητή Τόμας Μέτλαντ): Εξοχώτατε! Η τρομερά και απροσδόκητος αύτη είδησις του εμβασμού (του ερχομού) των Τούρκων (στην Πάργα), κατεσκότισεν γενικώς τον νουν των Παργίων, και σχεδόν κατήντησεν αυτούς εις ακμήν απελπισίας, το να ίδωσιν παρά καιρόν εις τον τόπον των τους σκληρούαυτόνοης και ασπόνδους εχθρούς και επιβούλους των πριν του αναχωρισμού των. … Εξοχώτατε! Επειδή οι Πάργιοι άπαντες απεφάσισαν βεβαίως ν’ αναχωρήσωσι, παρακαλούσι θερμώς το έλεος της εξοχότητος να σπλαχνιστεί … όλον τούτον τον λαόν άνδρας γυναίκας και βρέφη και να μην συγχωρήσωσι (= επιτρέψουν) να έμβωσιν Τούρκοι πριν της αναχωρήσεώς των.» Έτσι και έγινε. Οι κάτοικοι της Πάργας, μέσα σε ατμόσφαιρα αβάσταχτα τραγική, κρατώντας ευλαβικά τα ιερά λείψανα, αναχώρησαν για την εξορία. Ιδού ένα ακόμα σχετικό απόσπασμα από τον Περραιβό: «Οι Πάργιοι, ακριβώς αφ’ ενός την αμείλικτον και αιμοβόρον ψυχήν του Βεζύρη και του αρμοστού, αφ’ ετέρου την απάτην και τα οστά των προπατόρων προσέτι πολλοί εξ αυτών εξορύξαντες τους τάφους έλαβον μεθ’ εαυτών, πλέοντες δε προς την Κέρκυραν τα έρριπτον εις τον πυθμένα της θαλάσσης. Τούτο μαθών ο Κύριος Μετλάνδος μετεμελήθη σφόδρα, μη βιάσας αυτούς να μείνωσι υπό την κυριαρχίαν του Βεζύρη.»

Το μεγαλειώδες αυτό ιστορικό γεγονός αποτέλεσε και αποτελεί μια σπάνια, σε παγκόσμιο επίπεδο, και βαθύτατη πράξη αυτογνωσίας, αξιοπρέπειας και αγάπης προς τους προγόνους και την Πατρίδα, που συνεχίζει να συγκλονίζει συνειδήσεις, να συγκινεί βαθιά ανθρώπινα και να προκαλεί δέος και θαυμασμό! 

Οι Παργινοί επέστρεψαν σταδιακά στον τόπο τους μετά την απελευθέρωση της πατρίδας στα 1913 με τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13). Μαζί με την Γιάννενα. Ύστερα από ενενήντα τέσσερα χρόνια! Με την επάνοδό τους έφεραν πίσω τα ιερά κειμήλια και κάποιοι τα λείψανα των προγόνων τους που τα είχαν πάντα μαζί ως ένα κομμάτι της ψυχής τους. Αλλά τώρα ήρθαν στα πάτρια με χαρές, με αγκαλιές, με χορούς, με γέλια και με τραγούδια. Επέστρεψαν με πανέμορφες και στολισμένες «βαρκαρόλες» για να μείνουν για πάντα εκεί ελεύθεροι κι ευτυχισμένοι. Και οι νεκροί τους για πάντα αναπαυμένοι στην πιο γλυκιά και αμόλυντη, χριστιανική και ελεύθερη γη τους.

Δεν είναι η μόνο η εξαιρετική φυσική θέση και εξαίσια ομορφιά που έχουν κάνει τη σημερινή Πάργα κοσμοπολίτικη και πασίγνωστη στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Ούτε μόνο οι άνθρωποί της που την υπηρετούν με σθένος και ανιδιοτελή αγάπη. Είναι και τα παραπάνω συγκλονιστικά ιστορικά γεγονότα που συμπυκνώνονται και αναβιώνουν στην ετήσια γιορτή της «Βαρκαρόλας» που τελείται πάνδημη και με πάσα λαμπρότητα την ημέρα της Παναγίας. Αυτή την εξαιρετική γιορτή ζουν από κοντά χιλιάδες επισκέπτες της «Νύμφης της Ηπείρου».