ΠΡΕΒΕΖΑ: Ενδεικτικές απαντήσεις ΕΠΑΛ Γλώσσα από την φιλόλογο Άννα Βοντίτσου

Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Εισαγωγικό Σημείωμα:

Ο Yuval Noah Harari είναι καθηγητής Πανεπιστημίου με αντικείμενο την Παγκόσμια Ιστορία. Το κείμενο αποτελεί τον επίλογο του βιβλίου του Sapiens: Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου (2014).

ΤΟ ΖΩΟ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΘΕΟΣ

            Πριν από 70.000 χρόνια, ο homo sapiens ήταν ακόμα ένα ασήμαντο ζώο που κοιτούσε τη δουλειά του σε μια γωνιά της Αφρικής. Στις χιλιετίες που ακολούθησαν, μεταμορφώθηκε σε κυρίαρχο όλου του πλανήτη και σε φόβο και τρόμο του οικοσυστήματος. Σήμερα ο άνθρωπος βρίσκεται στο χείλος της μετατροπής του σε θεό, έτοιμος να αποκτήσει όχι μόνο αιώνια νεότητα, αλλά και τις θεϊκές ικανότητες της δημιουργίας και της καταστροφής.

            Δυστυχώς, ως τώρα το καθεστώς των ανθρώπων στη γη έχει δημιουργήσει πολύ λίγα πράγματα για τα οποία μπορούμε να είμαστε περήφανοι. Έχουμε κυριαρχήσει στο περιβάλλον μας, έχουμε αυξήσει την παραγωγή τροφής, έχουμε χτίσει πόλεις, ιδρύσαμε αυτοκρατορίες και δημιουργήσαμε εκτεταμένα εμπορικά δίκτυα. Μειώσαμε, όμως, την οδύνη στον κόσμο; Ξανά και ξανά, μεγάλα άλματα στη δύναμη των ανθρώπων δεν βελτίωσαν ιδιαίτερα τη ζωή του μεμονωμένου ατόμου και συνήθως προκάλεσαν απέραντη δυστυχία στα άλλα ζώα.

            Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε τουλάχιστον σημειώσει κάποια πραγματική πρόοδο σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη κατάσταση, με τη μείωση της πείνας, των ασθενειών και των πολέμων. Ωστόσο, η κατάσταση των άλλων ζώων επιδεινώνεται πιο γρήγορα από ποτέ και η βελτίωση της μοίρας της ανθρωπότητας είναι πολύ πρόσφατη και εύθραυστη για να τη θεωρήσουμε σίγουρη.

            Επιπλέον, παρά τα εντυπωσιακά πράγματα που είναι ικανοί να κάνουν οι άνθρωποι, παραμένουμε αβέβαιοι για τους στόχους μας και φαίνεται να είμαστε δυσαρεστημένοι όσο πάντα. Έχουμε προοδεύσει από τα κανό στα διαστημόπλοια – αλλά κανείς δεν ξέρει πού πηγαίνουμε. Είμαστε πιο ισχυροί από ποτέ άλλοτε, αλλά δεν έχουμε ιδέα τι να κάνουμε με αυτή τη δύναμη. Ακόμα χειρότερα, οι άνθρωποι φαίνεται να είναι πιο ανεύθυνοι από ποτέ. Αυτοδημιούργητοι θεοί, μόνο με τους νόμους της φύσης για συντροφιά μας, δεν δίνουμε λογαριασμό σε κανέναν. Έτσι, σπέρνουμε τον όλεθρο στα ζώα και το οικοσύστημα γύρω μας, με στόχο κυρίως την άνεση και τη διασκέδασή μας, χωρίς ποτέ να είμαστε ικανοποιημένοι.

            Υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από δυσαρεστημένους και ανεύθυνους θεούς που δεν ξέρουν τι θέλουν;

(YuvalNoahHarari,Sapiens: Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου,

Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2014, σ.427, Διασκευή)

1η δραστηριότητα

Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση συμφωνεί με το νόημα του κειμένου, ή τη λέξη Λάθος, αν όχι. Μονάδες 8

α) Ο άνθρωπος προόδευσε σε βάρος των άλλων όντων που ζουν στη γη.                             ΣΩΣΤΟ

β) Η βελτίωση της μοίρας της ανθρωπότητας είναι σίγουρη.                                     ΛΑΘΟΣ

γ) Η οδύνη στον κόσμο μειώθηκε.                                                                                         ΛΑΘΟΣ

δ) Η τεχνολογική πρόοδος εξασφαλίζει την επιτυχία της πορείας της ανθρωπότητας.           ΛΑΘΟΣ

Α2. Πώς συνδέεται ο τίτλος με το υπόλοιπο κείμενο; Τεκμηριώστε την απάντησή σας παραπέμποντας στο κείμενο. Μονάδες 7

Ο τίτλος «ΤΟ ΖΩΟ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΘΕΟΣ» συνδέεται με το υπόλοιπο κείμενο, καθώς στην πρώτη παράγραφο αναφέρεται από τον συγγραφέα πως ο άνθρωπος μεταμορφώθηκε σε κυρίαρχο όλου του πλανήτη, βρίσκεται σήμερα στο χείλος της μετατροπής του σε θεό, έτοιμος να αποκτήσει όχι μόνο την αιώνια νεότητα, αλλά και τις θεϊκές ικανότητες δημιουργίας και καταστροφής: «Στις χιλιετίες...της καταστροφής». Στη δεύτερη παράγραφο τονίζεται πως ο άνθρωπος έχει κυριαρχήσει στο περιβάλλον: «Έχουμε κυριαρχήσει στο περιβάλλον μας». Και στην τέταρτη παράγραφο δηλώνεται πως είμαστε πιο ισχυροί από ποτέ άλλοτε, αυτοδημιούργητοι θεοί και δεν δίνουμε λογαριασμό σε κανέναν: «Είμαστε πιο ισχυροί...δύναμη» και «Αυτοδημιούργητοι θεοί». Και κλείνει ο συγγραφέας με το ρητορικό ερώτημα αν υπάρχει κάποιο ον πιο επικίνδυνο από τον δυσαρεστημένο και ανεύθυνο άνθρωπο-θεό που δεν ξέρει τι θέλει.

2η δραστηριότητα

Α3. Να δώσετε δύο διαφορετικούς τίτλους στο κείμενο, αξιοποιώντας στον έναν τη μεταφορική χρήση της γλώσσας και στον άλλο την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας. Μονάδες 6

1ος τίτλος: « Ο άνθρωπος έγινε ανεύθυνος θεός» - κυριολεξία

2ος τίτλος: «Ο άνθρωπος σπέρνει την καταστροφή στα ζώα και το οικοσύστημα» - μεταφορά

Α4. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω φράσεις, αντικαθιστώντας την κάθε υπογραμμισμένη λέξη με μία συνώνυμή της: Μονάδες 9

α) Στις χιλιετίες που ακολούθησαν, μεταμορφώθηκε σε κυρίαρχο όλου του πλανήτη …

                                                            μετατράπηκε

β) προκάλεσαν απέραντη δυστυχία στα άλλα ζώα.

                        τεράστια

γ) Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε τουλάχιστον σημειώσει κάποια πραγματική πρόοδο …

                                                                                                                                    ανάπτυξη

3η δραστηριότητα

Α5. Με αφορμή το κείμενο και κυρίως το τελευταίο απόσπασμα «σπέρνουμε τον όλεθρο στα ζώα και το οικοσύστημα γύρω μας, με στόχο κυρίως την άνεση και τη διασκέδασή μας, χωρίς ποτέ να είμαστε ικανοποιημένοι. Υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από δυσαρεστημένους και ανεύθυνους θεούς που δεν ξέρουν τι θέλουν;», να γράψετε μία επιστολή 200-250 λέξεων προς τον συγγραφέα στην οποία θα εκφράζετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας σχετικά με τις απόψεις του.

Μονάδες 20

7/6/2018

            Αξιότιμε κύριε Yuval Noal Harari

Πρόλογος

            Με αφορμή το κείμενό σας και συγκεκριμένα το τελευταίο απόσπασμά του που αναφέρει πως ο σύγχρονος άνθρωπος καταστρέφει το οικοσύστημα και απειλεί τα άλλα όντα, για να έχει ο ίδιος άνεση και να χαίρεται, σας στέλνω αυτήν την επιστολή, εκφράζοντας τις προσωπικές σκέψεις και τα συναισθήματά μου.

Κύριο μέρος: Σκέψεις

            Συμφωνώ μαζί σας, γιατί ο άνθρωπος:

·         Μολύνει το περιβάλλον εξαφανίζοντας ασυλλόγιστα και ανεύθυνα τη χλωρίδα και την πανίδα, διαταράσσοντας την ισορροπία του οικοσυστήματος

·         Αναπτύσσει την τεχνολογία και την επιστήμη ανεύθυνα, χωρία να ερευνά τις αρνητικές συνέπειες των επιτευγμάτων του στον ίδιο και στο οικοσύστημα. Πολλές φορές μάλιστα χρησιμοποιεί ως πειραματόζωα άλλα όντα.

·         Προοδεύει τεχνολογικά, αλλά δεν αντιμετωπίζει φαινόμενα, όπως φτώχεια, πείνα, εξαθλίωση, πόλεμοι.

·         Φέρεται ωφελιμιστικά και εγωιστικά και δεν σκέφτεται ότι οι πράξεις του στερούν δικαιώματα και προκαλούν τον φόβο άλλων συνανθρώπων του και απειλούν τα άλλα έμβια όντα.

Κύριο μέρος: Συναισθήματα

            Αισθάνομαι:

·         Φόβο

·         Αγωνία

·         Ντροπή για τις επιπτώσεις της παντοδυναμίας.

·         Ανασφάλεια για το μέλλον

Επίλογος

            Αποδοχή πως ο σύγχρονος άνθρωπος είναι το ζώο που έγινε θεός και ελπίδα πως θα συνειδητοποιήσει την ανευθυνότητά του, πριν καταστραφεί και ο ίδιος και η ανθρωπότητα.

Αποφώνηση                                                                           Με εκτίμηση

Β. Λογοτεχνικό κείμενο

Εισαγωγικό Σημείωμα:

Ο Θανάσης Βαλτινός είναι συγγραφέας και γράφει διηγήματα, μυθιστορήματα και σενάρια για τον κινηματογράφο. Το διήγημα Ειδύλλιο ανήκει στη συλλογή Επείγουσα ανάγκη ελέου (2015).

Ειδύλλιο

            Δεν ήταν ακριβώς του δρόμου. Από κάπου πρέπει να το είχε σκάσει. Ήταν καθαρή και υγιής. Το τρίχωμά της γυάλιζε-εξαιρετικά νέα δηλαδή. Ενάμισι-δύο χρόνων;

            Διασχίζοντας τη Βασιλίσσης Σοφίας, από Πλουτάρχου προς Ριζάρη, με πήρε από πίσω. Ήταν χαρούμενη. Με προσπερνούσε φερμάροντας2, προχώραγε, ξαναγύριζε κοντά μου. Χαρούμενη. Με ακολούθησε έτσι έως τη Βασιλέως Κωνσταντίνου. Την περάσαμε μαζί. Μπήκαμε στην Αντήνορος. Έφυγε πάλι μπροστά. Πάντα τρέχοντας, πάντα φερμάροντας. Διαδήλωνε με αυτόν τον τρόπο την ευφροσύνη της. Ευφροσύνη που ζούσε, που ξαναγύριζε πίσω και με κοίταζε στα μάτια, που με εμπιστευόταν.

            Στην Αστυδάμαντος σταμάτησα. Έβγαλα τα κλειδιά μου. Είχε φτάσει η ώρα. Εκείνη έπαψε να τρέχει. Ακίνητη. Ήταν μια πρώτη ραγισματιά αμφιβολίας. Είχα ψηλά ένα μεγάλο μπαλκόνι, αυτό ήταν όλο. Να την κάνω τι; Έβαλα το κλειδί στην πόρτα προσπαθώντας να μην την κοιτάξω. Συμπεριφορά δειλού. Δεν τα κατάφερα. Το μάτι μου την αναζήτησε από μόνο του. Πάντα ασάλευτη, με μιαν αξιοπρέπεια στην ακινησία της με παρακολουθούσε που την έκλεινα έξω.

Θανάσης Βαλτινός, ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΑΓΚΗ ΕΛΕΟΥ. Αθήνα, Εστία, 2015, σελ. 55-56.

1η δραστηριότητα

Β1. Το διήγημα αναφέρεται στη συνάντηση του αφηγητή – ήρωα με ένα ζώο. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα με τα υποκείμενά τους, γράφοντας στο τετράδιό σας τους αριθμούς 1, 2, 3, 4, 5, 6 από τη ΣΤΗΛΗ Α και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα Α, Β, Γ της ΣΤΗΛΗΣ Β.

ΣΤΗΛΗ Α - Ρήματα	ΣΤΗΛΗ Β - Υποκείμενα
1. ακολούθησε	Α. ήρωας
2. περάσαμε	Β. ζώο
3. Διαδήλωνε	Γ. ήρωας + ζώο
4. εμπιστευόταν
5. Δεν […] κατάφερα
6. παρακολουθούσε

Μονάδες 6

Απάντηση:

1 → Β                                     2 → Γ                                      3 → Β

4 → Β                                     5 → Α                                     6 → Β

Β2. Να χαρακτηρίσετε τη συμπεριφορά του ζώου αξιοποιώντας στοιχεία του διηγήματος. Να γράψετε ένα κείμενο 50-60 λέξεων.

Μονάδες 9

Το ζώο είναι ένα κατοικίδιο σκυλί που το έσκασε από το σπίτι όπου το φροντίζανε. Είναι υγιές. Φαίνεται ήρεμο και χωρίς απειλητικές διαθέσεις εναντίον των ανθρώπων. Αντίθετα, είναι προστατευτικό προς τον ήρωα, αφού προπορεύεται και ελέγχει τον δρόμο για πιθανούς κινδύνους. Δείχνει εμπιστοσύνη και αναμένει ανταπόδοση από τον ήρωα. Γενικά, είναι χαρούμενο και απολαμβάνει τη ζωή.

2η δραστηριότητα

Β3. Να εντοπίσετε μία μεταφορά, να την αντιγράψετε και να εξηγήσετε τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με αυτήν.

Μονάδες 8

Παράγραφος 2: «Διαδήλωνε με αυτόν τον τρόπο την ευφροσύνη της».

Το τρέξιμο και το φερμάρισμα του σκυλιού συμπυκνώνεται μεταφορικά με το ρήμα «διαδήλωνε». Ο συγγραφέας με αυτήν τη μεταφορά θέλει να τονίσει τον έντονο τρόπο με τον οποίο το ζώο απολαμβάνει και χαίρεται το γεγονός ότι ζει και ότι είχε κάποιον άνθρωπο να προστατεύει και πιθανόν φίλο να στηριχτεί στην υπόλοιπη ζωή .

Β4. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει, την ερωτηματική πρόταση «Να την κάνω τι;», κατά τη γνώμη σας; Τι σημαίνει για την ψυχολογική κατάσταση του ήρωα;

Μονάδες 7

Με την ερωτηματική πρόταση ο συγγραφέας δηλώνει την αμηχανία στην οποία βρέθηκε ο ήρωας της ιστορίας. Μπορεί η συνάντηση με το ζώο να ήταν τυχαία και να μην κράτησε πολλή ώρα, είχε όμως ως αποτέλεσμα να συνδεθεί ψυχολογικά με αυτό. Φτάνοντας στο σπίτι του, βρίσκεται πλέον σε δίλημμα αν θα το κρατήσει ή θα το αφήσει στο δρόμο. Φαίνεται ότι θέλει να το κρατήσει, αλλά δεν είναι έτοιμος να αναλάβει την ευθύνη και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η υιοθεσία ενός ζώου.

3η δραστηριότητα

Β5. Ο ήρωας τελικά «κλείνει έξω» το ζώο. Ποια είναι  η γνώμη σας για τη στάση του ήρωα; Ποια θα ήταν η δική σας στάση σε παρόμοια περίπτωση και γιατί; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα ενιαίο κείμενο 100-150 λέξεων.

Μονάδες 20

Ο ήρωας τελικά, φοβισμένος από τις ευθύνες που έχει η υιοθεσία ενός ζώου, επιλέγει να το αφήσει έξω στον δρόμο. Η πράξη του δεν είναι σωστή, επειδή επιλέγει να προστατεύσει τον εαυτό του, να απαλλαγεί από επιπλέον υποχρεώσεις, αλλά ταυτόχρονα αφήνει ανυπεράσπιστο το ζώο στο δρόμο να αγωνιστεί για την επιβίωσή του και πιθανόν να γίνει θύμα κακοποίησης από ασυνείδητους ανθρώπους, να πέσει θύμα τροχαίου ατυχήματος ή να πεθάνει από αρρώστιες και ασιτία. Ταυτόχρονα, μπορεί να αποτελέσει και πηγή προβλημάτων για άλλους ανθρώπους, αλλά και φορέας ασθενειών, ενώ είναι πολύ πιθανόν να αποκτήσει απογόνους διαιωνίζοντας το πρόβλημα των αδέσποτων σκυλιών. Προσωπικά, θα επέλεγα να το υιοθετήσω. Θα φρόντιζα να έχει τα αναγκαία για μια ασφαλή και υγιή ζωή και θα το στείρωνα, ώστε να αποφευχθεί μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Πιστεύω ότι είναι αναγκαίο να υπάρχει κάποιο καλό επίπεδο ζωής και για τα ζώα κι όχι μόνο για εμάς τους ανθρώπους.

ΑΝΝΑ ΒΟΝΤΙΤΣΟΥ

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ